13 باید و نباید رفتار با کودکان هنگام مرگ عزیزان

کنار آمدن با مرگ عزیزان اصلا آسان نیست. فهم عمیق معنای مرگ و کنار آمدن با آن برای کودکان بسیار سخت‌تر از بزرگسالان است. ما به عنوان فرد بالغ می‌دانیم که مرگ امری اجتناب‌ناپذیر است؛ ولی مهارت کافی برای توضیح معنا و مفهوم آن برای کودکان را نداریم. همچنین توضیح مفهوم مرگ برای کودکان بسیار دردناک است؛ مخصوصا زمانی که کودک یکی از عزیزانش را از دست داده.

همانطور که همه‌ی ما می‌دانیم، مرگ عزیزان می‌تواند در اثر یک حادثه‌ی ناگهانی یا یک بیماری طولانی مدت باشد. در هر صورت باید از این تجربه برای بیان اتفاقی که افتاده استفاده کنید و سعی کنید به کودک کمک کنید تا شرایط به وجود آمده را بپذیرد و با غمش کنار بیاید.

در ادامه چند نکته‌ی مهم برای رفتار با کودکان هنگام مرگ عزیزان را با هم مرور می‌کنیم:

حقیقت را صراحتا بیان کنید

گفتن حقیقت، دلیل اشک‌ها و ناراحتی شما را برای کودک روشن می‌کند. همچنین اگر احساسات خود را بروز دهید، کودک هم احساساتش را با شما در میان خواهد گذاشت. این رفتار شیوه‌ی صحیح عزاداری را به او می‌آموزد.

خود را برای عکس‌العمل‌های متفاوت آماده کنید

کودکان واکنش‌های متفاوتی به این مسئله دارند. برخی غمگین می‌شوند و گریه می‌کنند، برخی خشمگین می‌شوند و بعضی از آن‌ها هیچ واکنشی نشان نمی‌دهند. واکنش اولیه‌ی کودک را بپذیرید. به او زمان بدهید تا آسیب اولیه را هضم کند. بعد از آن می‌توانید به صحبت با او ادامه دهید. بگذارید کودک به روش خودش عزاداری کند.

حتما از کلمات مرگ و مردن استفاده کنید

بعضی از ما کلمات “مرگ” یا “مردن” را در صحبت با کودکان به کار نمی‌بریم و به جای آن‌ها از جملاتی مثل: “پدربزرگ رفته پیش خدا” یا “مامان به یه سفر طولانی رفته” یا… استفاده می‌کنیم. مطالعات نشان می‌دهد برای اینکه روند عزاداری را به کودک بیاموزید، باید از کلمات واقع‌گرایانه استفاده کنید.

کم کم به او اطلاعات دهید

تمام حقایق را یکجا به او نگویید. سعی کنید آنچه که کودک می‌تواند هضم کند را با جملات کوتاه و آرام آرام به او منتقل کنید. اگر به سوالاتی که می‌پرسد خوب گوش بدهید، می‌توانید بفهمید که توان شنیدن چه چیزهایی را دارد. با زبانی کودکانه به سوالاتش پاسخ دهید.

بیشتر بخوانید: 12 باید و نباید رفتار با کودکان هنگام طلاق والدین

راحت بگویید: نمی‌دانم

امکان ندارد که شما جواب همه‌ی سوال‌های کودک را بدانید. مخصوصا هنگامی که خودتان در حال عزاداری هستید. ممکن است کودک سوال‌هایی گیج کننده مثل: “مادربزرگ چجوری مرد مامان؟” یا “چه اتفاقی برای عمه میوفته وقتی تو قبر میذارنش؟” یا سوال‌های غیر قابل پاسخ دیگری بپرسد. در چنین مواقعی به راحتی بگویید “نمی‌دانم”.

به کودک اجازه دهید در برخی مراسمات شرکت کند

اجازه دهید کودک برای عزیز از دست رفته‌اش شمع روشن کند، عکس یادبود او را ببیند و عزاداری کند. این آیین‌ها به کودک کمک می‌کند تا ضربه‌ای که به او وارد شده را کنترل کند. البته مطمئن شوید که فضای مراسمی که در آن شرکت می‌کند، آرام و به دور از خشونت یا جیغ یا فریاد است.

اگر مراسم‌های اصلی جو مناسبی برای کودک ندارند، یک مراسم ساده‌ی خانگی برگزار کنید تا او در آرامش بتواند با عزیز از دست رفته‌اش خداحافظی کند.

کودک را برای آینده‌ی بدون عزیز از دست رفته، آماده کنید

با او در مورد تولد بعدی یا گردش‌های آخر هفته پیش رو صحبت کنید که فرد فوت شده در آن‌ها حضور نخواهد داشت. از کودک بخواهید برای برنامه‌ریزی مناسبت بعدی به شما کمک کند. با این کار به او آموزش می‌دهید که حتی با وجود مرگ عزیزان، زندگی ادامه دارد و او باید کم کم به زندگی عادی بازگردد.

حتما از خودتان مراقبت کنید

در شرایط عزاداری و غم، گاهی مراقبت از خودمان را فراموش می‌کنیم. فراموش نکنید که کودک در حال تماشای شماست و از شما الگو می‌گیرد؛ بنابراین در این زمان حساس، از خودتان مراقبت کنید.

غم و اندوهتان را از کودک مخفی نکنید

دیدن اندوه و عزاداری شما هنگام مرگ عزیزان، به کودک نشان می‌دهد که گریه کردن و احساس ناراحتی، احاساسات سالم و طبیعی هستند. گاهی ممکن است ناگهان به یاد عزیزتان بیوفتید و با هم گریه کنید. در این حالت او را در آغوش بگیرید و سعی کنید آرامش کنید.

از بازگو کردن خاطرات فرد فوت شده نترسید

خیلی از اوقات والدین احساس می‌کنند که صحبت از فرد فوت شده باعث رنجش دیگران می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که درد زنده کردن خاطرات خوبی که با عزیزانمان داشتیم، به روند بهبودی و گذر از غم کمک شایانی می‌کند.

برنامه‌ی روزانه‌تان را تغییر ندهید

کودکان برای احساس امنیت به تداوم نیاز دارند. سعی کنید کارهای روزمره‌ی خودتان مثل باشگاه رفتن، کار کردن و غذا پختن را تا حدودی بدون تغییر انجام دهید. همچنین کودک را تشویق کنید که فعالیت‌های روزانه مثل مدرسه رفتن یا کلاس‌های ورزشی را ادامه دهد.

فکر نکنید که مرگ یک عزیز، خندیدن را ممنوع می‌کند

خنده یک ابزار عالی برای بهبود غم و اندوه است. اینکه با هم به خاطراتی که با فرد فوت شده داشتید، بخندید نشان می‌دهد که چقدر حضور او در زندگی شما مهم بوده. از خندیدن احساس گناه نکنید.

از مشاور کمک بگیرید

اگر کودک پدر، مادر یا یکی از نزدیکترین افرادش را از دست داده، حتما از یک مشاور یا درمانگر خوب برای پیشبرد روند بهبود کودک، کمک بگیرید. با کادر مدرسه صحبت کنید تا آن‌ها بدانند کودک شرایط سختی دارد و سعی کنند افت تحصیلی یا رفتارهای غیرمعمول او را تا حدودی درک کنند.

سخن آخر

مرگ عزیزان یک اتفاق دردناک ولی در عین حال اجتناب‌ناپذیر است. رفتار با کودکان هنگام مرگ عزیزان، کاری بسیار حساس است. از مرگ برای کودک یک تابو نسازید. مرگ را عادی جلوه دهید. کاری کنید تا کودک با آرامش عزاداری کند. اگر به درستی و با درایت با این شرایط برخورد کنید، خواهید دید که پس از مدتی کودک غم خود را پشت سر می‌گذارد و به زندگی عادی باز می‌گردد.